ANA goes Vienna

In de nazomer van 2022 bracht het team van ANA architecten een bezoek aan Wenen voor een inspiratie-excursie. Vier dagen lang doorkruiste het team de Oostenrijkse hoofdstad, met onder andere een rondleiding door het Hauptbahnhof, het Sonnwendviertel en het bekende Karl Marx-hof, gevolgd door een bezoek aan Seestadt Aspern, het iconische Hundertwasserhaus en tot besluit het Wohnpark Alterlaa en IKEA Westbahnhof. We zagen veel raakvlakken met de opgaven waar wij aan werken.

Betaalbaarheid

Indrukwekkend is hoe Wenen erin slaagt op grote schaal betaalbare woningen te realiseren. Opvallend is dat veel sociale projecten een grote hoeveelheid gemeenschappelijke voorzieningen hebben, zoals gemeenschappelijke keukens, theaterzaaltjes, speelkamers en zelfs zwembaden. De definitie en de financiering van sociale woningbouw verschillen van het Nederlandse systeem. Niet de bewoner, maar de bouw wordt gesubsidieerd en een veel grotere inkomensgroep mag wonen in deze woningen.

Plinten

Weners wonen over het algemeen niet op de begane grond en dus moet veel moeite worden gedaan om plinten echt levendig te krijgen, en dat lukt niet overal. Met name in verre buitenwijken is weinig vraag naar niet-woonfuncties en dat resulteert in plinten die niet overal erg levendig zijn. Dit versterkt ons in het streven naar een mix van wonen en werken in stedelijke plinten die dag en nacht zorgen voor interactie en levendigheid, zoals we bijvoorbeeld doen in B4, B5 en B12 in Merwede Utrecht.

Houtbouw en Open bouwen

Ook zijn er technische raakvlakken met onze projecten in Nederland. In Wenen wordt al volop in hout gebouwd. We zagen onder andere het 24 lagen tellende Holzhochhaus van Rüdiger Lainer+Partner in Seestadt met een open plattegrond dat grotendeels in hout is geconstrueerd. Ook in kleinere projecten is veel aandacht voor slimme flexibiliteit in de plattegrond. Onder andere Gleis 21, een bouwgroepproject van einszueins architektur, biedt een eenvoudige open draagstructuur ruimte voor individuele woonwensen.

Groen in de stad

We troffen drie prachtige (twee oude en een nieuwe) voorbeelden van groen in de stad. Daaronder zijn Alterlaa (oud), hoogbouw met een groene terrasvormige onderbouw die opgaat in het parkachtige landschap. Daarboven hoogbouw waar bewoners genieten van het weidse uitzicht. Met ook hier veel gemeenschappelijke voorzieningen zoals een binnen- en een buitenzwembad. Ook oud: het Hundertwasserhaus. Het volwassen groen overtuigt als oase in een drukke stadswijk. Een prachtig nieuw voorbeeld van groen in de stad is IKEA, een ontwerp van querkraft architekten, een nieuw concept, binnenstedelijk, geen parkeervoorzieningen, wel een gevel als een BILLY-boekenkast waarin grote groene potten met bomen zijn geïntegreerd en een openbaar dakterras met grote bomen en PV-pergola’s.

De stad maakt het imago van ‘Das Rote Wien’ waar en inspireert ons op tal van vlakken. Maar ook worden we na een lang weekend in Wenen gesterkt in de kwaliteit van de Nederlandse woningbouw: bijzondere woningtypologieën, goede plinten en zorgvuldige architectuur.

Veel dank aan onze gidsen Susy Baasel en Lorenzo Menato van Cityscape Vienna.

Robin Wood: samen eiland maken

Aan de entree van Centrumeiland op IJburg, gelegen aan de Pampuslaan en de Muiderlaan, wordt het nieuwe woongebouw Robin Wood gerealiseerd. Robin Wood is een markant baken op Centrumeiland dat de schakel vormt tussen de levendige stadstraat en de gezellige achterliggende woonbuurt. Het multi-use gebouw voorziet Centrumeiland van voorzieningen, groen, werkplekken en woningen. Robin Wood bestaat bijna volledig uit hout en voldoet aan hoge duurzaamheidsambities. De woningen zijn middelhuur en vrije sectorhuur.

Woningtypes en woonkwaliteit

Het ontwerp van het iconische gebouw is opgebouwd uit drie lagen, zodat het blok kleinschalig aanvoelt. De eerste laag is een zeven meter hoge transparante plint met een arcade. De begane grond is opgedeeld in een dynamische zijde, met voorzieningen zoals kantoren en een café, en een rustige zijde met voornamelijk woonfuncties. Ook de middenlaag heeft een woonfunctie. Aan de ene zijde hebben de woningen vrij uitzicht op het water, en aan de zijde van de collectieve veranda op het Tiny Forest. De woningtypes hebben slimme en innovatieve plattegronden op basis van modules. De toplaag bestaat uit openkantoorvolumes, appartementen, collectieve daktuinen en terrassen.

Voorzieningen in de plint
ANA deed in 2018 onderzoek naar plinten op IJburg. Een opvallende observatie was dat veel grote voorzieningen in de plinten niet of slecht gebruikmaken van de openheid van de plint. Daardoor gaat de gewenste levendigheid verloren. Dankzij dit voortschrijdend inzicht is besloten om grootschalige functies in Robin Wood niet in de plint te plaatsen, maar kleinschalige publieke voorzieningen, zoals horeca en een broedplaats.

Modules en Open Bouwen

Robin Wood is in vele opzichten een toekomstbestendig gebouw. Dit is het resultaat van bouwen volgens de principes van het Open Bouwen, biobased bouwen, modulair bouwen en de inzet van een modulaire geveltoolkit waarmee oneindig veel combinaties van units gemaakt worden. Uniek zijn de horizontale en verticale ruimtelijke verbindingen tussen de prefab modules. Deze koppeling maakt het mogelijk om units te combineren of juist eenvoudig los te koppelen, zowel horizontaal als verticaal.

Houtbouw

Robin Wood wordt gebouwd van robuuste, duurzame materialen: een plint met prachtig bewerkt hout, ruime aluminium puien van gerecycled aluminium en drielaags helder glas. Per locatie en onderdeel wordt bekeken hoe het hout bewerkt, ingezet en afgewerkt wordt op basis van onderhoud en technische eisen. Zo ontstaat een zonnig palet van lichte zandkleur, tot beige, grijs en lichtgeel.

Hoge duurzaamheid en community building

Het gebouw heeft een lage milieu-impact en is energieneutraal. Ook heeft Robin Wood hoge ambities voor ecologie, landschap en water(opvang), mede dankzij het Tiny Forest. Robin Wood is ook in sociaal opzicht duurzaam dankzij de vele manieren waarop het bijdraagt aan community building. Het gebouw biedt vele ontmoetingsplekken en lokale voorzieningen voor bewoners en buurtgenoten. De trappen, de verbrede galerij, het hangende terras en de collectieve loungeplek zijn een aaneenschakeling van bijzondere plekken die uitnodigen tot samenzijn. Robin Wood is een ontmoetingspunt dankzij de toren met de unieke waterklok als landmark.

Robin Wood wint WAF Award 2022

De nieuwe stadswijk Bloom Merwede wordt een levendige en innovatieve stadswijk met een hoge bebouwingsdichtheid, veel voorzieningen en ruimte voor beweging en ontmoeting. Het is gelegen in de Merwedekanaalzone, een oud industriegebied van 70 hectare, aan de westzijde van het historische centrum van Utrecht. Deze autovrije wijk zal de thuishaven worden van circa 12.000 Utrechters. Bloom Merwede omvat alles om stedelijk wonen compleet te maken: er zijn scholen, restaurants, sportclubs en een markthal. 

Hoe vertalen wij deze hoge ambities van een transformatiegebied naar een fijne plek om te wonen? ANA architecten werkt in dit plan als coördinator aan blok 12 en is ook verantwoordelijk voor het landschapsontwerp van de binnentuin van het blok. Daarnaast ontwerpt ANA zeven gebouwen met diverse woningtypologieën, zoals verandawoningen, smalle en slimme bajonetwoningen en een dubbel hoog penthouse met een royaal terras.

Het ontwerp gaat uit van de specifieke kwaliteiten van de locatie met een grote diversiteit aan woningtypologieën met woonkwaliteit voor verschillende doelgroepen. Er komen onder andere woningen voor gezinnen, startersappartementen en parkvilla’s. De gebouwen in het gebied zijn van wisselende hoogte met elk een eigen architectonische uitstraling en bijzondere woonkwaliteit. De verbinding van wonen met groen is een heel belangrijk thema in Merwede en dat geven we op vele verschillende manieren vorm. Met onze natuurinclusieve ontwerpen onderzoek wij hoe we in nieuwe dichtbebouwde wijken levendige en karaktervolle stukken van de stad kunnen creëren.

Een greep uit de verschillende woningtypologieën

B43. De Genieter is een duurzame landmark aan het water en heeft een hybride draagconstructie van CLT-wanden en prefab betonvloeren. De warme en natuurlijke uitstraling wordt naar binnen gehaald in de woning. In de woningen is zoveel mogelijk hout in het zicht gehouden. Elk appartement heeft een royaal balkon met uitzicht op het Merwedekanaal.

B42. De Knappe Heren staan aan de knusse Merwede Dwarsstraat. Deze grondgebonden woningen dragen bij aan de levendigheid door de interactie aan te gaan met de straat. Er is veel aandacht besteed aan de materialisatie van de entrees en details. De toegepaste materialen refereren aan chique herenhuizen: antraciet baksteen met een metalen look en warme houten accenten. De relatie tussen binnen en buiten wordt versterkt door de zit-vensterbanken. Het speelse metselpatroon in de gevels ondersteunt tegelijk de klimplanten.

B5.5. De Woonmachine bevat bijzondere woningtypologieën, zoals de bajonetwoningen en maisonnettes. Deze hebben een optimale tweezijdige oriëntatie op de tuin en de straat, noord en zuid. Dit is voor alle woningen van de Woonmachine het uitgangspunt. De slimme bajonetwoningen en maisonnettes zijn om een corridor gevouwen. De slimme 4-kamerindeling speelt in op de behoeftes van middenklassengezinnen die ook graag in Merwede willen wonen.

B12.2. De lichte Erkerwoningen hebben een driehoekige erker met uitzicht op het Merwedepark en het Merwedekanaal. Het zijn doorzonwoningen voor starters en jonge gezinnen. De interactie tussen de bewoners wordt versterkt door de positie van de buitenruimtes, gecombineerd met de leefgalerij aan de zonnezijde. De verbinding met de tuin wordt versterkt met een speelse ingreep: een glijbaan van het collectieve terras op de eerste verdieping naar de binnentuin. De gevels, galerijen en de glijbaan hebben een warme en opvallende uitstraling door de rode baksteen.

B12.8. De Verandawoningen zijn grote grondgebonden woningen voor grotere gezinnen. In deze woningen leef je aan het park dankzij de inpandige veranda aan het Merwedepark. De woningen streven een hoge mate van duurzaamheid na. De gevel bestaat uit een patchwork van restpartijen baksteen, samengesteld in diverse metselverbanden. De raamverdeling en de positie van de nestkasten volgen het speelse karakter van de gevel.

Kop Sloot: gezinnen wonen aan de urban loggia

Kop Sloot is een woongebouw in Amsterdam-West met 40 huurwoningen voor gezinnen. Het ontwerp bouwt voort op de ideeën van de tuinstad en geeft daar een eigentijdse invulling aan. Het ontwerp biedt ruimte voor ontmoeten, spelen en groen en zoekt daarbij steeds de interactie op tussen binnen en buiten. De bouw is eind 2022 gestart.

De Amsterdamse tuinstad verandert: verouderde woningen worden vernieuwd, buurten worden verdicht en de openbare ruimte wordt heringericht. De hedendaagse tuinstad vraagt om betaalbare woningen in de sociale huur en het middensegment voor onder andere gezinnen, die bijdragen aan de levendigheid en sociale veiligheid in de buurt.

Kop Sloot

Het nieuwe woongebouw op de kop van de Slotermeerlaan markeert de entree naar de vernieuwde Nieuwenhuysenbuurt. Het ontwerp biedt ruimte voor ontmoeting, spelen en groen en zoekt daarbij steeds de interactie op tussen binnen en buiten. De woningen en bedrijven in de plint dragen bij aan de levendigheid op straat en de groene omgevingskwaliteit wordt doorgezet in de architectuur van het gebouw.

Kop Sloot biedt een mix aan woningen in de sociale huur en het middensegment. De woningen variëren in grootte en hebben 2 of 3 slaapkamers. Op de begane grond is een duidelijk herkenbare entree te vinden. In de plint van het gebouw is plek voor bedrijvigheid en lokale ondernemingen. In de oude situatie werd de begane grond ingevuld door bergingen en entrees. Om de straat levendiger te maken en meer bij te dragen aan de sociale veiligheid, is gekozen voor woningen aan de straat. Aan de noordzijde zijn de keukens op de begane grond geplaatst, zodat er veel interactie tussen binnen en buiten is.

Samen wonen tussen het groen

Wonen in de Nieuwenhuysenbuurt betekent leven tussen het groen én in de buurt van voorzieningen. Dit is gebaseerd op de principes van de naoorlogse tuinstad. De tuinstad is meer dan wonen; het gaat over ontplooiing, ontspanning, ontmoeting, spelen en educatie. In de architectuur vertaalde dit zich naar de principes van licht, lucht en ruimte. Deze uitgangspunten gieten wij in een nieuw jasje bij de Kop Sloot.

Stedenbouwkundige inpassing

De lange zijdes van het blok vormen geen duidelijke voor- of achterkant, dit draagt bij aan de levendigheid van de buurt. Dit wordt bevordert door de architectonische keuze om om de urban loggia’s een stoer grid te plaatsen. Op deze manier vormen de individuele balkons een collectief geheel. Deze opengevelstructuur draagt bij aan de sociale veiligheid op straat én biedt een fijne private ruimte om buiten te zitten. De urban loggia’s zijn omgeven door groen en geven het echte tuinstadgevoel. De entree naar de woningen heeft een bijzonder accent in het metselwerk. Met een witte geglazuurde strooisteen in vechtformaat is op een slimme manier tot de juiste maatvoering uigekomen voor het blokverband.

Spelen, wonen en werken in één gebouw

Aan de noordzijde bevindt zich de gezamenlijke leefgalerij. Deze ontsluiting is een extra brede galerij, dit biedt de mogelijkheid voor jongere kinderen om met elkaar te spelen en voor ouders om elkaar te ontmoeten. De hal naar de woningen is transparant zodat ouders een oogje in het zeil kunnen houden. Als de kinderen groter worden gaan ze de buurt verkennen. Door de entree prominent vorm te geven en de woningen op de straat te oriënteren, maakt het woongebouw altijd een veilig en herkenbaar deel uit van de belevingswereld van het kind. Onder andere door deze innovatieve keuzes geven we een eigentijdse invulling aan wonen in de tuinstad.

Vitaal wonen in Legends

Legends is een ontwerp van honderdvijftig levensloopbestendige woningen in Leidsche Rijn. Het concept voor Legends is ontwikkeld om de uitdagingen van het ouder worden leuk, fit, vitaal, actief en betekenisvol tegemoet te treden. De woonwensen van de hedendaagse 55+’er zijn hiervoor onderzocht en vertaald naar een ontwerp waar ontmoeting en beweging centraal staat. Brede galerijen en de groene binnentuin verbinden de woningen. Deze fungeren als opgetilde straten waar de bewoners elkaar kunnen ontmoeten. De routing door het gebouw is afgestemd op een afnemende actieradius bij het ouder worden. Op elk schaalniveau wordt ontmoeting en beweging gestimuleerd.

Woningen voor de vitale 55+’er

Het volume bestaat uit drie architectonische korrels die zijn ingevuld met verschillende woningtypologieën: clusterwoningen, meegroeiwoningen en burenportiekwoningen, evenredig verdeeld over sociale huur, middenhuur en vrije sector huur.Dankzij de grote diversiteit aan woonvormen is er een woning voor iedereen. Op woningniveau zijn de wensen van de gebruikers toegepast, zoals drempelloze woningen, een extra kamer voor hobby’s en logés en goed geventileerde ruimten. Legends is duurzaam en aanpasbaar aan veranderende behoeften in de loop van de tijd.

+

De bouw start naar verwachting in 2022.

Kramatweg: levensloopbestendig wonen in de Indische buurt

In opdracht van Eigen Haard heeft ANA architecten in de Indische buurt in Amsterdam een woongebouw ontworpen met tweeënveertig levensloopbestendige woningen.

Het Saamhof: Amsterdams bouwblok

ANA’s ontwerp van het Saamhof op de Brediuslocatie in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam-West is veel meer dan een woonblok, het is een community. Het Saamhof is een sociaal icoon dat reageert op de omgeving van de Spaarndammerbuurt en aansluit bij de bijzondere historie en architectuur van de Amsterdamse School. Tegelijk is gebruikgemaakt van eigentijdse innovatieve oplossingen voor duurzaamheid, mobiliteit en circulariteit.

Betaalbaar en inclusief
Voor het ontwerp van het Saamhof heeft ANA zich laten inspireren door het eeuwenoude concept van bijzondere woonblokken, zoals de Zaanhof (1919) en Het Schip (1921), iconen van de volkshuisvesting die deze volksbuurt zoveel leefbaarder en mooier maakten. Het Saamhof biedt alternatieven voor bewoners die graag in de Spaarndammerbuurt willen blijven wonen, met betaalbare woningen in diverse soorten en maten voor alle leeftijdsgroepen. Het Saamhof heeft zowel maisonnettes met een privétuin als seniorenwoningen en gezinswoningen en -appartementen met slimme plattegronden in verschillende groottes. De aanbevelingen van ANA in de brochure Ouderen wonen in de stad worden geïntegreerd in de uitwerking van ons ontwerp voor de seniorenwoningen. Het Saamhof maakt de Spaarndammerbuurt weer inclusief!

Expressief met sculpturale elementen
Het ontwerp van het Saamhof refereert aan de architectuur van de Amsterdamse School. Het is een bijna symmetrisch gebouw, aan alle zijden representatief, met expressieve koppen, ritmiek in de gevel en een klassieke driedelige opbouw van plint, lijf en kroon. De eigentijdse compositie sluit naadloos aan bij het karakter van de monumentale blokken in de buurt. De plint heeft een krachtige tektoniek, met een ander metselverband, in de plint verticaal en in het lijf horizontaal. De plint is eenlaags, maar bij de poorten en de dubbellaagse woningen maakt de plint een schaalsprong naar twee lagen, zoals in de stijl van de Amsterdamse School.

Flexibel in te delen woningen
De woningen zijn flexibel in te delen om in de veranderende behoeftes van de bewoners te kunnen voorzien. Door een open draagstructuur en gedeeltelijk draagvrije scheidingswanden kunnen woningen ook aan elkaar gekoppeld worden. Zo kunnen bewoners doorgroeien, van klein naar groter en andersom. Het Saamhof is zo klaar voor de community van nu en de toekomst.

Ontmoeten in een aangenaam verblijfsklimaat
Het Saamhof is zo opgezet dat alles ontmoetingen stimuleert. Het is een community met diverse gemeenschappelijke en multifunctionele ruimtes voor bewoners en buurtgenoten. Door het ontwerp van de toegangen, de verkeersruimtes en de groene natuurinclusieve binnentuin stimuleert het gebouw ontmoeten tussen bewoners. Door een subtiel hoogteverschil is er een onderscheid tussen een publiek en collectief deel van de binnentuin, een semipublieke buitenruimte waar ook buurtgenoten van kunnen genieten. Rondom de binnentuin ligt een zone met kleine private terrassen van de benedenwoningen. Vanuit elke portiek en vanuit alle woningen op de begane grond lopen paadjes naar en door de binnentuin.

Gezellig buurtschap
Het Saamhof is een gebouw om levenslang in te wonen en draagt bij aan de inclusiviteit van de stad. Je kunt hier doorstromen van kleine naar grote woningen en andersom; zo ontstaat een buurtschap waarin jong en oud op een prettige manier met elkaar samenleven. Met aandacht voor elkaar en een goede balans tussen reuring en stilte. Een gebouw met woningen die aansluiten bij de specifieke wensen van kleine en grote gezinnen, van vitale en minder vitale ouderen, en van starters. Een gebouw waar plezierig leven en wonen vooropstaat.

Coehoorn: vorm volgt duurzaamheid

Het project Coehoorn Noorderlicht in Arnhem is een ontwerp voor een stad in een stad, bestaande uit een raamwerk van creatieve ruimtes, appartementen, atelierwoningen, sociale huurwoningen, studio’s en luxe houtlofts en penthouses.

Mens en omgeving centraal
In het gezamenlijke ontwerp van ANA architecten en Studio Prototype wordt het bestaande gesloten bouwblok van zeven panden getransformeerd tot een zacht ensemble van grote en kleinere gebouwen met klimaatadaptieve en natuurinclusieve buitenruimtes, waaronder een waterpatio, een daktuin en een stiltetuin die overgaat in het belendende Coehoornpark. Het ontwerpteam liet zich inspireren door de no-nonsense architectuur in Berlijn die symbool staat voor rauwheid, het organische, authentieke en ook het anarchistische: architectuur die zichzelf niet centraal stelt, maar voortkomt vanuit de mens en omgeving. Dit raakt aan de essentie waar Coehoorn haar succes aan te danken heeft.

Behoud van plek, identiteit en omgeving
In het ontwerp wordt de identiteit – de mensen en gebouwen – van Coehoorn zo veel mogelijk behouden. Concreet behoeden we het jaren ’50-gebouw aan de zijde van het Nieuwe Plein voor sloop en vormt dit ‘monument’ de basis van ons plan. Met behoud verlengen we de levenscyclus van de huidige gebouwen en materialen, verkorten we de bouwtijd van het integrale plan en reduceren we overlast voor mens, dier en omgeving. Dit is ook de meest duurzame oplossing en passend bij het karakter van Coehoorn.

Verbinding van mens en landschap
Het bestaande Coehoornpark wordt versterkt met een nieuw hart in de vorm van een shared space: het Coehoorn Crafts Center (CCC) dat flexibel en spontaan te gebruiken is. Dit is de bestaande ruimte boven de parkeergarage die wordt getransformeerd tot verlengstuk van het park, zowel functioneel als qua groenbeleving. Het dak dient ook als geluidsisolatie, want nergens is het zo stil als op een bemoste bodem. Op deze hoogte bieden ‘glimpses’ een verrassend perspectief op het groen en de stad.

Vorm volgt duurzaamheid
Vorm volgt duurzaamheid, dat uit zich in het toevoegen van natuurinclusieve buitenruimte die de biodiversiteit vergroot, het gebruik van duurzame en circulaire bouwmaterialen en het aanbieden van volledig flexibele plattegronden waarmee ook voor de toekomst een robuust woonprogramma wordt gefaciliteerd. Coehoorn Noorderlicht wordt zo een duurzame ontwikkelde creatieve stadswijk die waarden deelt en uitstraling heeft naar het hele gebied.

De Nieuwe Defensie langs het Merwedekanaal

Langs het Merwedekanaal in Utrecht verrijst een autoluwe, klimaatadaptieve en samenhangende stadswijk, gecombineerd met het gemak van stedelijke voorzieningen: de Nieuwe Defensie. De Nieuwe Defensie moet een oase van rust worden aan de rand van de Utrechtse binnenstad. Het masterplan is gemaakt door SVP Architectuur en Stedenbouw in samenwerking met OKRA landschapsarchitecten en Arup. In dit plan werkt ANA in een team van architecten aan het ontwerp van drie bouwblokken, met totaal 600 woningen.

Er komen onder andere woningen voor gezinnen, startersappartementen en parkvilla’s. De gebouwen in het gebied zijn van wisselende hoogte, met elk een eigen architectonische uitstraling en bijzondere woonkwaliteit voor verschillende doelgroepen.

De woningen zijn sterk verbonden met hun omgeving en hebben, door een zorgvuldig vormgegeven overgang tussen binnen en buiten, een sterke relatie met de buitenruimtes. Bijzonder aan het plan is de overmaat van de woningen. Zo ontstaat ruimte om thuis te werken, te spelen of zorg te verlenen.

De Nieuwe Defensie zal in drie fases worden gerealiseerd. ANA werkt samen met MLA+ aan het ontwerp voor ongeveer 120 woningen in Blok 1 en 2 die in de eerste fase worden gebouwd.

Het Hooghout

Het Hooghout is een collectief woongebouw, met een commerciële ruimte en een stallinggarage. Het is in collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) ontwikkeld door bouwgroep Het Hooghout in Amsterdam-Noord. De sfeer van Het Hooghout is robuust, opgewassen tegen de ruige omgeving van een voormalig haventerrein in transitie. De sfeer is echter ook warm, een plek om prettig te wonen, om je thuis te voelen, binnen en buiten. Het Hooghout staat voor synergie; het geheel is meer dan de som der delen. Er is ruimte voor eigen wensen, maar er is ook een collectieve sfeer waarin al deze individualiteiten bij elkaar komen. De bouwenvelop is hybride en complex.

Het Hooghout bestaat uit een woontoren met 20 woningen tussen de 50 en 150 m². Alle woningen zijn individueel ontworpen samen met de bewoners. Aan de zijde van de Ridderspoorweg is een ruimte commerciële ruimte voor lichte horeca en zijn er 10 short-stay appartementen van 30 tot 50 m².

Flexibiliteit en duurzaamheid

Bouwgroep Het Hooghout bestaat uit een zeer diverse groep mensen. Om de uiteenlopende wensen van de toekomstige bewoners te faciliteren is Het Hooghout ontworpen als een flexibel casco. Door de ontsluiting en de installaties strategisch te plaatsen en een helder onderscheid te maken tussen casco en inbouw, is flexibiliteit en vrijheid ontstaan in de grootte en indeling van de woningen. Deze open building-constructie zorgt voor een flexibele indeling van het gebouw in de toekomst. Het gebouw heeft bovendien een extra hoge isolatiewaarde van vloeren, gevels en daken, dit zorgt voor minimaal energieverlies. De gevel bestaat uit hernieuwbaar houten materiaal.

Diversiteit aan functies en gebruikers

De hoofdentree ligt aan de Ridderspoorweg, maar het hoofdvolume aan de Boterbloemstraat. Beide volumes worden met elkaar verbonden door een binnenstraat. Deze straat vormt een open verbinding tussen de Ridderspoorweg en de Boterbloemstraat. Vanuit de binnenstraat worden de afzonderlijke delen van het complex ontsloten. Tussen de twee delen is een binnentuin voor de bewoners te vinden, met een grondpakket voor beplanting en bakken met extra grond voor bomen. De binnentuin en de gezamenlijke doorgang door het gebouw zorgt voor verbondenheid en ruimte voor ontmoeting tussen de verschillende bewoners en gebruikers van het gebouw.

Fotografie: Luuk Kramer.

O’ase

In samenwerking met Stichting 4Winden en Kondor Wessels Vastgoed is een plan ontwikkeld voor kavel 6, 8 en 9A in Amsterdam. Met veel enthousiasme heeft het ontwerpteam van ANA gewerkt aan O’ase, een opvallend ensemble van drie bijzondere gebouwen voor kavel O Sloterdijk. ANA ontwierp het hoekblok, een stoer gebouw van houten gestapelde clusters, elk met hun eigen omsloten tuin.

Met de plannen voor Sloterdijk-Centrum ontstaat een nieuwe kans om de Brettenscheg te sluiten en de stad en natuur dichter bij elkaar te brengen. O’ase, op de hoek van de Arlandaweg en de Radarweg, ligt als een rotslandschap in deze groene as. De tuinen van O’ase liggen op verschillende hoogtes en hebben verschillende karakters, door de oriëntatie ten opzichte van de zon en de wind, inrichting en beplanting.

Het gebouw is een stapeling van kleine korrels die zorgen voor een fijne menselijke maat in het nu nog ongenaakbare Sloterdijk. Deze korrels bestaan uit verschillende woningtypologieën, variërend van compacte studio’s van 50 m², tot grote maisonnettes van 160 m² en bieden zo een passend thuis aan veel verschillende Amsterdammers. O’ase heeft een warme en gelaagde uitstraling die aansluit bij het huidige Sloterdijk met zijn grijze gebouwen, maar ook bij het nieuwe Sloterdijk als fijne woonplek. De houten grids zitten los om het gebouw, waardoor een tussenruimte ontstaat die dient als een filter tussen woning en stad.

O’ase is bijzonder goed verbonden met de omgeving. Alle vervoersmogelijkheden van het gebied worden maximaal ontsloten door in de plint van het gebouw drie entrees op te nemen en een grote fietsenstalling die van alle kanten toegankelijk is.

Het SchetsBlok

Voor Stichting 4Winden ontwierp ANA architecten een flexibel in te delen woongebouw voor een woongroep aan de Westlandgracht in Amsterdam. In Het SchetsBlok konden de bewoners hun specifieke woonwensen realiseren, doordat het casco van het gebouw flexibiliteit biedt wat betreft de positie, grootte en indeling van de woningen. De woningen konden naast, boven en onder elkaar worden samengevoegd. Ook de uitrusting van woning, buitenruimtes en gemeenschappelijke voorzieningen zijn door de bewoners verder uitontwikkeld.

Het Stadsranden-lab: Nieuwe typologieën voor de kreukelzones van de stad

Het Stadsranden-lab is een ontwerpstudie naar nieuwe typologieën voor kreukelzones tussen stad en landschap, geïnitieerd door ARCAM Architectuurcentrum Amsterdam en BNA onderzoek. Vijf multidisciplinaire ontwerpteams en adviseurs onderzochten de randen van Amsterdam op de locaties: Noord, West, Zuidwest, Zuid en Zuidoost. ANA was trekker van het team Zuidoost. Het team analyseerde de wijk Gein. In plaats van Gein te zien als het uiterste puntje van Amsterdam Zuidoost, stelt het team dat Gein als regionaal knooppunt kan dienen: zowel voor de identiteit van het gebied als voor mobiliteitsverbindingen.

In februari 2020 ging de ontwerpstudie ‘Het Stadsranden-lab’ van start. De stadsranden zijn geen officiële zones binnen het gemeentebeleid. Maar de gebieden hebben wel overeenkomstige kenmerken: het is de plek waar bebouwing en landschap elkaar ontmoeten. Het zijn de kreukelzones van de stad. In de verdichtende stad waar steeds meer binnen de bestaande grenzen wordt gebouwd, is het belangrijk om in te zoomen op deze grensgebieden.

Stadsrand Zuidoost: ‘Gein aan het Gooi’: van eindpunt van de stad naar knooppunt in de regio

De ontwerpstudie Gein aan het Gooi laat zien dat de omgekeerde denkrichting kan helpen deze doorsnee suburb te transformeren naar een sterk stadsranddorp. Met die omkering maakt Gein gebruik van de kracht van Amsterdam, maar profileert zich ook als kern in het regionale (Gooise) netwerk. Zo zou dit deel van de stadsrand optimaal gebruik kunnen maken van de ontmoeting tussen stad en landschap. Als stadsranddorp krijgt Gein een eigen identiteit, met een sterk dorpshart waar nieuwe woningen, functies en werkgelegenheid uitkomst bieden voor de bewoners. De nieuwe groene randen van de wijk zorgen voor een vanzelfsprekende overgang naar het landschap. ‘Groene lopers’ tot aan de voordeuren van de bewoners maken van de introverte en eenzijdige buitenwijk een plek met een dorps én landschappelijk karakter.

Het team Zuidoost bestond uit Jannie Vinke (ANA architecten), Gert-Jan Wisse (Bureau B+B), Walter Dresscher (de natuurlijke stad), Lars Mosman (DubbeLL buurtontwikkelaars) en Esther Vlaswinkel (SVP).

Bekijk hier de video over de Stadsrand Zuidoost waarin Gert Jan Wisse en Jannie Vinke de stadsrand introduceren, kenmerken van het gebied uiteenzetten en hun voorstel voor de aanpak van de wijk toelichten.

Publicatie ‘Het Stadsranden-lab – nieuwe typologieën voor de kreukelzones van de stad’

De resultaten van alle vijf de locaties zijn gebundeld in een publicatie. De toekomstvisies gaan over de waardering van zowel de begroeiing, als de bebouwing. De conclusies gelden niet enkel voor de Amsterdamse stadsranden, maar zijn voor alle steden, dorpen en wijken interessant waar stedelijke en landschappelijke functies elkaar ontmoeten.
Het boek is vanaf heden te verkrijgen via BNA, ARCAM en via de boekhandel.

Het Stadsranden-lab: nieuwe typologieën voor de kreukelzones van de stad
NL, 23×31 cm,
120 pagina’s, full colour
€14,95
ISBN 9 789083057125

Gezinsappartementen in de middenhuur in KVJ

In een naoorlogse buurt met veel kleine sociale huurwoningen voegt KVJ middeldure woningen toe die geschikt zijn voor gezinnen. Door een slimme gebouwstructuur hebben alle woningen een alzijdige oriëntatie, zijn ze compact en betaalbaar en geschikt voor gezinnen. De woningbrede buitenruimtes met balkonkasten als privacy scheiding zorgen samen voor een gevel als een wandplastiek, waarin de schuine schaduwvlakken zorgen voor een contrastrijk beeld.

Het Stadsranden-lab is een ontwerpstudie naar nieuwe typologieën voor de kreukelzone tussen stad en landschap, geïnitieerd door ARCAM Architectuurcentrum Amsterdam en BNA onderzoek. In totaal werken vijf teams mee in dit lab. Elk team onderzoekt een andere stadsrand van Amsterdam.

The Family

Steeds meer gezinnen kiezen er bewust voor om in de stad te blijven wonen. Zij verkiezen een woonomgeving met een diversiteit aan mensen en voorzieningen boven de rust van de buitenwijk. Op veld 10 van Spoorzone Delft zijn veel aanknopingspunten om voor deze doelgroep een prettig stedelijke leefomgeving te creëren.

Van der Kunbuurt: stedenbouw met bewoners

Samen met de bewoners van de Van der Kunbuurt, Stadgenoot en gemeente Amsterdam heeft ANA gewerkt aan een stedenbouwkundige studie naar de Van der Kunbuurt. Deze buurt ligt tussen het Amstelstation en de Amstel en is gebouwd in de jaren ’50. De woningen in de buurt zijn sterk verouderd. Daarnaast is er een grote woningnood in Amsterdam en zijn de plekken in de nabijheid van de grote stations bij uitstek geschikt om duurzaam te verdichten.

Er is lange tijd gesproken over sloop van de huidige blokken en nieuwbouw voor dit gebied. Deze studie was erop gericht de nieuwbouwoptie te onderzoeken en inzichtelijk te maken. Daarna hebben de huidige bewoners gestemd over de vraag of er wel of niet gesloopt zou moeten worden.

In drie meedenksessies zijn de wensen van de bewoners opgehaald en vertaald naar een aantal stedenbouwkundige modellen waarin tevens de wensen van Stadgenoot en de gemeente zijn meegenomen. Belangrijke aandachtspunten daarbij zijn de sociale veiligheid in het gebied, een groen en luw karakter in het hart van de buurt, een kleinschalige korrelgrootte en een zorgvuldige hoogteopbouw om een zo optimale bezonning te garanderen. Het studietraject is afgesloten met een uitgangspuntendocument dat wordt meegenomen bij de verdere planuitwerking. Eind 2020 hebben de bewoners met een meerderheid van 77% gekozen voor nieuwbouw.

Bekijk de video van Stadgenoot over van der Kunbuurt.

K-Woning: een studie naar het kleine appartement

‘De trend naar kleine woningen zet door,’ kopte woonmagazine NUL20 in april 2019. De gemiddelde gebruiksoppervlakte van nieuwbouwappartement daalt. Dit speelt uiteraard in Amsterdam waar in 2018 in alle segmenten de woningen kleiner zijn geworden, maar ook landelijk, blijkt uit een analyse van het Kadaster. Er tekent zich met andere woorden een steeds grotere vraag af naar het ontwerpen van kleine woningen.

Tegelijkertijd zijn de beschikbare bouwlocaties voor woningen steeds schaarser, ingewikkelder en duurder en worden de duurzaamheidseisen steeds strenger. Door de schaarse ruimte is er de noodzaak om te verdichten, maar dit leidt ook tot bouwkavels met complexe spelregels en een hoge dichtheid. Deze gevolgen maken het samen heel moeilijk om een goede woningkwaliteit te realiseren. Deze opgave heeft bij ons bureaur inmiddels de bijnaam de ‘K-woning’ gekregen. Natuurlijk van klein, maar ook van klote!

De leefwereld van het kind

De leefwereld van kinderen wordt behalve door etnische, sociale en culturele achtergronden in grote mate bepaald door de omgeving waarin ze wonen, spelen en leren. Een goed onderwijsgebouw, een fijne woning en speelruimte hebben een positief effect op hun gedrag, welbevinden en ontwikkeling. Maar hoe ontwerpen we een omgeving die persoonlijke ontwikkeling stimuleert, die geborgenheid biedt en ruimte geeft aan de behoefte van kinderen om zich te kunnen ontplooien, te ontdekken en uitgedaagd te worden?

Gedreven door onze nieuwsgierigheid om oplossingen te vinden voor maatschappelijke opgaven onderzoekt ANA hoe we deze plekken kunnen creëren. In onze werkwijze speelt ontwerpend onderzoek een belangrijke rol. Daarbij zoeken we naar vormen die ruimte geven aan nieuwe mogelijkheden voor gebruik die voorbijgaan aan voorgeprogrammeerde en gangbare oplossingen.

Volgens het CBS neemt juist in de grote steden het aantal kinderen de komende jaren toe. De leefwereld van het kind verandert hierdoor. De context waarin kinderen opgroeien is meer stedelijk. En die stad wordt drukker en verandert in vele opzichten. Over dit onderwerp maakte ANA het boekje ‘De leefwereld van het kind’. Dit boekje geeft inzicht in de maatschappelijke achtergrond, de ontwerpopgaves, onze visie en de ontwerpoplossingen die betrekking hebben op de leefwereld van het kind. Daarbij hebben we een onderscheid gemaakt naar drie onderdelen van deze leefwereld die elk verschillende ontwerpopgaves met zich meebrengen: wonen, spelen en leren.

We nodigen iedereen uit om hierover met ons van gedachten te wisselen! Ben je geïnteresseerd in dit onderwerp en wil je dit boekje ontvangen, neem dan contact met ons op via mail@ana.nl.

Gelaagd hof

Gelaagd Hof bevindt zich op het Haveneiland in de wijk IJburg. In deze nieuwe omgeving heeft ANA architecten een woonconcept ontwikkeld dat gestoeld is op het oorspronkelijke idee van een ‘hofje’. Vierendertig woningen voor ouderen liggen rondom een terrasvormig hof. Het ‘Hof’ vormt een logische continuering van de reeks van openbare ruimtes op het Haveneiland.

STEK

Voor de tender Blok N1 en N3 in Amsterdam Sloterdijk ontwierp ANA architecten samen met o.a. Studioninedots en DELVA Landscape Architects het plan STEK. STEK is een dorp in de stad. Een gestapeld dorp; van verschillende habitats waar planten dieren en mensen zich thuis voelen. Binnen het gestapelde dorp STEK bevinden zich, zoals in een echt dorp, verschillende buurten. De buurten hebben groene ontmoetingsruimtes, biotopen, waarin regenwater en planten zorgen voor een plek waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en kinderen vrij en veilig kunnen spelen.

STEK kent verschillende woningtypologieën. In alle plinten worden woon/werkloodsen gerealiseerd: hoge woningen over meerdere verdiepingen, open naar de straat. Daarboven bevinden zich in de verdiepingen loftwoningen. Er zijn typen over één, twee, drie en zelfs vier lagen en met verschillende buitenruimtes: balkon, serre, loggia of dakterras. Een flexibel casco biedt de mogelijkheid om de woning naar eigen invulling in te delen.

STEK brengt Sloterdijk tot leven doordat het haar binnenwereld aan de buitenkant laat zien. Open loodsen aan het maaiveld zorgen voor levendigheid op straat. Door transparantie van de plint worden activiteiten niet alleen goed zichtbaar, maar er ontstaat ook een ruimtelijke verbinding tussen omgeving en gebouw. De publieke ruimte loopt van buiten in de gebouwen door in open woonplinten, shared spaces en groene entree doorgangen.

STEK is een innovatiebron voor biodiversiteit en regenwatergebruik. Hemelwater wordt opgevangen om vervolgens te gebruiken voor irrigatie van het groen binnen en buiten het gebouw. Ook is het gebouw rainproof. Twee groene daken, een dakterras en een groendak op de loodsen vormen een regenwaterbuffer. STEK is ook groen op energieniveau. Reductie van de energievraag is basis van het duurzame karakter van STEK. STEK is energieneutraal, het heeft een gemiddelde EPC van -0,01.

Huis zonder muren

Op het Zeeburgereiland ontwierp ANA een rijtjeshuis zonder muren, een huis waarin de woonfuncties zijn verdeeld over vrije vloervelden die via een centrale vide ruimtelijk met elkaar verbonden zijn. Het huis heeft geen standaardverdiepingshoogtes en geen kamers. Alle voorzieningen zoals sanitair en bergruimte zijn verborgen achter een sculpturale houten wand die over de gehele hoogte van het huis doorloopt. Ook de trap verdwijnt zo nu en dan in de wand en zorgt daarmee voor een spannende route door het huis. In het souterrain bevindt zich de enige ruimte die echt afsluitbaar is en als aparte verhuurbare ruimte kan worden gebruikt.

De compositie van de gevel wordt bepaald door verschillende gevelopeningen die corresponderen met de vrije ruimtes erachter. De grote ramen versterken de extroverte kwaliteit van het huis, leggen de relatie tussen de woning en zijn omgeving. De kleine ramen, ter hoogte van de meer intieme plekken van de woning, versterken de privacy. De afwerking van de gevel is eenvoudig. Doordat een structuur in de gevel is aangebracht, heeft de woning een veranderlijk aanzicht als het licht erlangs strijkt.

De materialen die zijn gebruikt voor het interieur, zijn rauw en zonder pretentie. Imperfecties als betonnesten, lasnaden in het staal en houten noesten geven de imposante ruimte een menselijke component. Toch is er veel aandacht besteed aan details. De detaillering van deuren, klinken, de trap zijn niet standaard, maar zijn specifieke oplossingen ontworpen vanuit de kwaliteit en de eigenschappen van het gebruikte materiaal. Ze benadrukken de ruimtelijke kwaliteit, zoals de transparante stalen trap en de gesloten houten wand waarin de deuren naadloos zijn ingepast.

De Wereldburger

ANA ontwikkelde een plan voor de renovatie van basisschool De Wereldburger (voorheen De Witte Tulp) in Osdorp. Een vernieuwd schoolgebouw dat ruimte biedt aan zowel de veranderende leef- en leeromgeving, als aan de behoefte van kinderen om zich te kunnen ontplooien, te ontdekken en uitgedaagd te worden.

De Wereldburger was ondanks twee eerdere renovaties toe aan vernieuwing. Stichting Mevrouw Meyer vroeg drie architectenbureaus een ontwerp te maken dat groeibestendig is, logistiek helder ingedeeld en ruimte biedt voor gedifferentieerd onderwijs, want daar ontbreekt het aan in het huidige schoolgebouw. Het ontwerp van ANA biedt een renovatieplan voor een toekomstbestendig schoolgebouw dat de onderwijsvisie van de school weerspiegelt en verankerd is in zijn omgeving.

De belangrijkste aanpassing in het ontwerp is de leergang die aan het bestaande schoolgebouw wordt toegevoegd. De leergang zorgt voor verbinding. Binnen het gebouw, maar ook tussen het interieur en het exterieur. Daarnaast garandeert de gang flexibiliteit in programma en het gebruik van het gebouw. Deze toevoeging maakt het mogelijk lokalen zowel verticaal als horizontaal te clusteren of juist te ontkoppelen. En tenslotte biedt de gang plek aan verscheidene coöperatieve en individuele leervormen.

Licht en lucht in het ruim van een woonschip

Aan de noordoostelijke oever van het Haveneiland op IJburg ligt vrachtschip De Johanna. Deze Kempenaar uit 1957 is door ANA architecten omgebouwd tot een (varend) woonschip.

De locatie is uniek. De waterkavels aan de Cas Oorthuyskade zijn, anders dan de ligplaatsen voor woonboten in de Amsterdamse grachten, alleen bestemd voor varende schepen met de een maximale breedte van 6,60 meter, een lengte van 40 meter en een diepgang van 1,5 meter. Deze afmetingen waren zeer bepalend voor het type schip dat de opdrachtgever heeft gekozen. Na een lange zoektocht kocht hij een Belgische Kempenaar.

Voldoende holte

Vrachtschip De Johanna kon, na inkorten, voldeed aan de afmetingen en had voldoende ‘holte’ om het gewenste woonprogramma voor de opdrachtgever te realiseren. Ook was het mogelijk om een verbinding te maken tussen de roef (de stuur- en woonhut) en het ruim. Het bood vrijheid voor een goede ontsluiting van de ruimtes. Een ander belangrijke factor voor de aankoop van De Johanna was de mogelijkheid om de duurzaamheidambities van de opdrachtgever realiseren.

Twee werelden komen bij elkaar

Het proces had een geïntegreerd verloop, er bestond geen duidelijk onderscheid tussen de onderzoek,- ontwerp- en realisatiefase. Het schip is met de hand gebouwd en liet zich moeilijk tekenen. Het was lastig te voorspellen wat je in de loop van het proces tegen zou komen, zodat opdrachtgever, architect en jachtbouwer gedurende het hele proces samen hebben bijgestuurd. Zelfs tijdens het bouwen werd nog ontworpen. Het was een uitdaging om hiervoor een geschikt bouwteam te vinden. Jachtbouw en woningbouw, twee verschillende werelden, moesten samen komen.

Een huis in een schip
Ruimtelijkheid, hoge woonkwaliteit en duurzaamheid waren de belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp. De opdrachtgever wilde een schip dat een huis zou herbergen, ruimtelijk en comfortabel. In antwoord hierop is het lineair systeem van geschakelde ruimtes dat veel woonschepen kenmerkt, doorbroken. Zichtlijnen lopen over de gehele lengte van het schip, er zijn doorzichten over alle verdiepingen. Deze zichtlijnen zijn ontstaan door een terras dat in het midden van het 4,5 meter hoge ruim is gehangen, en door de den (de opbouw van het schip) te vullen met glas. Ook toevoeging van ramen in de stuurhut, patrijspoorten en een patio in het ruim (toegang naar het terras) zorgen voor licht en doorzichten.

Het materiaalgebruik is terughoudend. Het ontwerp wil zich niet opdringen, het vormt een achtergrond waartegen het wonen kan plaatsvinden. Een betonnen vloer, witte wanden faciliteren deze eenvoud. Tegelijkertijd trekt een eikenhouten multifunctioneel meubel de aandacht en verbindt de verschillende ruimtes met elkaar.

In het ontwerp zijn duidelijke keuzes gemaakt voor het gebruik en indeling van de verschillende ruimtes. De ouderslaapkamer is ontworpen als zelfstandige woonruimte. Het heeft een pantry, badkamer, toilet en zitruimte. De keuken is de centrale plaats in het schip en fungeert als woonkeuken. Er is daardoor geen echte woonkamer. Wel zijn er meerdere plekken waar je je kunt terugtrekken of kunt samenzijn. De stuurhut is een alternatieve woonkamer, ook de hal is een plekje waar je kunt zitten. De slaapkamers van de kinderen zijn ontworpen als passagiershutten. Klein en functioneel. Ze staan met een grote schuifdeur in open verbinding met de multifunctionele hal.

Duurzaamheid
Met deze verbouwing heeft het schip een tweede leven gekregen. Om het schip bewoonbaar te maken is het helemaal geïsoleerd (volgeschuimd). De bestaande ramen van aluminium en enkel glas zijn vervangen door handgemaakte mahonie kozijnen en dubbelglas. Er is geen gas aan boord. Een lucht-waterwarmtepomp haalt warmte uit de lucht en verwarmt het schip via lage temperatuur vloerverwarming. In de toekomst zal de warmtepomp worden aangesloten op thermische panelen. Ook komen er PV-panelen die de elektriciteit voor het schip moeten opwekken.

Ouderen wonen in de stad

In deze brochure van ANA architecten, bedoeld voor ontwerpers, ontwikkelaars, projectmanagers, bouwers en bewoners, worden aandachtspunten benoemd voor het ontwerp in de ouderenhuisvesting op drie verschillende schaalniveaus. Een goede inrichting van woning, gebouw en woonomgeving creëert belangrijke voorwaarden voor zelfredzaamheid en sociale interactie, waardoor ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen.

Metropolloyd

In samenwerking met MLA+ en Kondor Wessels Vastgoed is het plan Metropolloyd ontwikkeld voor kavel C op de Lloydkade in Rotterdam. Deze samenwerking heeft geleid tot een plan met grote diversiteit aan woningtypologieën met een afwisselende uitwerking en gevarieerde uitstraling. De woningen zijn verdeeld over zeven architectonische bouwdelen rond een collectieve binnentuin.

In dit plan is sterk ingezet op gezinnen. De woningen zijn ruim(telijk), flexibel aanpasbaar aan de gezinssituatie, hebben een grote privé buitenruimte en een goede aansluiting op de omgeving, zodat kinderen goed buiten kunnen spelen. Daarvoor is ook ruimte binnenin het bouwblok. De groene, waterproof binnentuin heeft meerdere ontmoetings- en speelplekken en zachte natuurlijke overgangen tussen privé en collectief. Het bouwblok heeft een levendige plint, rondom liggen in de plint gebouwentrees en woningentrees die goed zijn verankerd aan de kade de en straat met eigen trappetjes, voorzones en verdiepte entrees. Het plan is doorgedrongen tot de gunningsfase, maar is niet geselecteerd voor realisatie.

Family Plan

De toekomst van het wonen ligt in de stad. Wereldwijd neemt de verstedelijking enorm toe en ook in Nederland is deze tendens zichtbaar. Steeds meer gezinnen kiezen er bewust voor om in de stad te blijven wonen. Voor veel jonge gezinnen geldt dat de ouders sterk op de stad zijn georiënteerd omdat ze er hebben gestudeerd, of omdat ze er werken.

Gestapeld wonen voor gezinnen is in veel Europese steden heel gewoon, maar in Nederland zijn we daar niet zo mee bekend. Nederland heeft altijd liever rijtjeswoningen gebouwd in uitbreidingswijken of satellietsteden. Maar deze trend keert zich langzaam om. De onder gezinnen zeer succesvolle binnenstedelijke ontwikkelgebieden zoals het Funenpark en het Oostelijk Havengebied in Amsterdam en de Kop van Zuid in Rotterdam hebben hier aan bijgedragen.

ANA architecten heeft dit onderwerp al in 2012 opgepakt in het BNA-onderzoek ‘Het alledaagse gezin in de stad’. Dit heeft geresulteerd in de publicatie ‘Nestelen in de stad’ waaraan circa 15 architecten en schrijvers hebben meegewerkt. In dit onderzoek heeft ANA met name gefocust op de woonomgeving en de relatie tussen woning en woonomgeving.

In 2016 heeft ANA samen met BPD een vervolgstap gezet in de vorm van een uitgebreide studie naar de woningplattegrond van het stadsappartement. In deze studie is een onderscheid gemaakt naar de vele verschillende huishoudensvormen van gezinnen en de verschillende wensen en belangen die daarbij horen om zo op zoek te gaan naar oplossingen die kunnen meebewegen met de verschillende levensfases van een gezin.

Een aanname is geweest dat stedelijke gezinsappartementen relatief compact zijn. Stedelijk wonen is relatief duur, dat vraagt om slimme compacte oplossingen voor verschillende vormen van gebruik. Hiervoor is een catalogus opgesteld van slimme inbouwelementen die binnen beperkte ruimte voorzien in optimale gebruiksmogelijkheden.

De studie heeft geresulteerd in een serie woningplattegronden, aansluitend bij verschillende gestapelde ontsluitingstypen, waarin op verschillende manieren invulling is gegeven aan de specifieke woonwensen van gezinnen.

De Houtlofts

In de Bosrankstraat in de Buiksloterham in Amsterdam heeft ANA in opdracht van Huiz& een serie van vier woonwerklofts ontworpen. Dit gebied zal de komende jaren geleidelijk transformeren van een industriegebied naar een gemengd woonwerkgebied. Omdat deze omgeving nog lang zal blijven veranderen en nog geen prototypische woonkwaliteiten bezit, is in het ontwerp van de woningen hoog ingezet op interne woonkwaliteit. Dit heeft geleid tot onderstaande uitgangspunten.

Ruimtelijkheid

In het ontwerp is gebruik gemaakt van de ruime bouwenvelop om de woonwerkwoningen te voorzien van enorme vides. De vides verbinden de verschillende verdiepingen met elkaar en creëren een grote interne kwaliteit van ruimte en licht. Hierdoor ontstaat een bijzondere loftachtige sfeer.

Buitenruimtes

De woningen hebben diepe voortuinen op het zuiden aan de straat. In deze tuin wordt echter ook geparkeerd. Daarom hebben alle woningen één of meerdere grote terrassen op een van de hoger gelegen verdiepingen. Deze terrassen zijn opgevat als buitenkamers, soms zelfs letterlijk, zoals in de Kaswoning, waar de buitenruimte een belangrijk toevoeging is op de leefruimtes van de woning.

Diversiteit én samenhang

In de Bosrankstraat is elke woning anders. De rij van de vier Houtlofts sluit daarbij aan. Binnen een gelijk maatsysteem zijn vier verschillende woonwerktypes gecreëerd met steeds een andere verhouding tussen wonen en werken en met verschillende oplossingen voor de buitenruimtes. Tegelijkertijd wordt nadrukkelijk ook ingezet op samenhang in vorm en materiaal. De vier Houtlofts laten zo zien, dat het realiseren van individuele woonwensen meer kan zijn dan de som der delen.

Duurzaam

De Houtlofts zijn extreem duurzaam. Ze zijn volledig van hout gebouwd. De gelamineerde houten balken van de draagconstructie zijn nadrukkelijk zichtbaar gelaten. Omdat eigen energieopwekking uit bodem en zon op termijn veel duurzamer is zijn de woningen niet aangesloten op het stadswarmtenet. De verwarming in de Houtlofts wordt geleverd door een individuele warmtepomp in elke woning. Verder zijn in alle ruimtes een WTW-systeem voor ventilatie en vloerverwarming toegepast en in het ontwerp zijn zonwerende luiken geïntegreerd. Op het dak zijn PV-panelen en een zonnecollector geplaatst. Met een EPC van minder dan 0,15 zijn de woningen extreem energiezuinig.

De Houtlofts zijn in 2016 genomineerd voor de Gouden AAP.

De Akker

Dit prijsvraagontwerp heeft betrekking op de herontwikkeling van de locatie van voormalig basisschool de Akker in Oosterend op Texel. Het project geeft antwoord op de belangrijke vraagstukken op het gebied van ouderenhuisvesting: collectiviteit, organisatie, zorg en financiering. In het ontwerp zijn veertien zelfstandige woningen, een gemeenschappelijke ontmoetingsruimte en een logeerverblijf opgenomen. Het ontworpen volume definieert zorgvuldig drie bijzondere buitenruimtes: een openbaar plein, een collectief erf en een grote gemeenschappelijke boomgaard op het zuidwesten. Het plan is niet geselecteerd.

Speeltuingebouw Barentzsplein

ANA architecten heeft in 2013 de selectie gewonnen voor de transformatie van het speeltuingebouw op het Barentszplein in Amsterdam. Stadsdeel West maakte een plan voor de herinrichting van de speeltuin en wilde ook het speeltuingebouw duurzaam vernieuwen.

Het vernieuwde Speeltuingebouw op het Barentszplein is een schakel tussen uitersten: de grote en kleine schaal, jong en oud, binnen en buiten. Het staat op een plek waar de kleine schaal van het speelplein en de grote schaal van het IJ samenkomen en het legt de verbinding met de speeltuininrichting, die ook deels door ANA is ontworpen. Met een paar krachtige ingrepen heeft het gebouw een frisse en krachtige nieuwe uitstraling gekregen en is het sterk verduurzaamd.

Gestapelde Houtlofts

Het ontwerp voor de gestapelde Houtlofts is gemaakt voor de selectie van marktpartijen voor de bouwgroepenkavels in het plangebied Cityplot Buiksloterham. Het ontwerp voor het gebouw sluit aan bij de circulaire gedachte, – het gebouw is geheel van hout. Het wordt in delen geprefabriceerd en draagt zo bij aan een lage milieubelasting.

De architectuur van het gebouw is stoer en ruimtelijk. Constructieve elementen zoals balken en schoren zijn zichtbaar in het interieur. De opzet van de plattegronden is flexibel. Het idee is dat per vloer kan worden gekocht en onderverdeeld naar eigen behoefte: één groot appartement, een appartement met een kleine verhuurbare unit, twee gemiddelde appartementen of 4 kleine studio’s.

Op de begane grond is ruimte voor gezamenlijke voorzieningen voor bijvoorbeeld fietsen, tuin en een grote werkruimte, die ook apart verkocht kan worden. Parkeren gebeurt in een gescheiden parkeergarage. Naast het duurzame gebruik van hout worden de vloeren verwarmd met een warmtepomp en zonneboilers leveren warm tapwater. Het dak vangt regenwater op, is groen en voorzien van PV- panelen voor het opwekken van eigen elektriciteit.

Koppelknopen Almere Haven

Eind jaren zeventig is Almere Haven gebouwd als een woonwijk voor jonge gezinnen. Inmiddels is de wijk sterk vergrijsd. De grootste potentiële problemen doen zich vooral voor in de binnenring; de buurten rond het centrum van Almere Haven. Daar zijn de bestaande woningen niet geschikt voor ouderen en zijn geen voorzieningen die inspelen op hun behoeftes. Tegelijkertijd is de schaal van de woningclusters hier uitgestrekt. Te voet zijn de voorzieningen niet bereikbaar.

Nieuwe Koppelknopen

De ontwikkeling van nieuwe Koppelknopen in de binnenring van Almere Haven zorgt voor een meer kleinschalige en complete leefomgeving. De Koppelknopen zijn aanleidingen om meer naar buiten te gaan, meer te bewegingen en daardoor gemakkelijker met anderen in contact te blijven. In de programmering van buurtknopen wordt ingezet op dagelijkse behoeftes, gezondheid en ontmoeting; zoals boodschappen doen, zorg en gezond samen eten. De nieuwe buurtknopen zijn gericht op ontmoeting op verschillende niveaus. Van een praatje bij de doe-het-zelf supermarkt, ontmoetingsplekken in de openbare ruimte, tot gerichte programmering van buurtdiners en zorgpreventieactiviteiten.

In het huidige Almere Haven is sprake van een afname van de huishoudgrootte. Transformatie van bestaande woningen is minder kansrijk vanwege de complexiteit van de bebouwingsstructuur en de beperkte marktwaarde van de woningen. Sloop/ nieuwbouw is niet nodig omdat er voorlopig voldoende vraag blijft naar betaalbare gezinswoningen. Bovendien is er voldoende ruimte om te verdichten. Daarom gaat dit plan uit van nieuwbouw van kleinschalige gemeenschappelijke woonvormen speciaal voor ouderen bij een aantal van de Koppelknopen. Daarmee wordt tevens het draagvlak voor de nieuwe buurtknopen verder versterkt. Om de buurtknopen te voorzien van een sluitende businesscase zijn nieuwe samenwerkingsverbanden nodig tussen overheid, professionele organisaties/ bedrijfsleven en burgers.

Grijstinten in de tussenmaat

ANA architecten werkte samen met Annet Ritsema van Specht Architecten en Vincent Kompier aan het onderzoek ‘Grijstinten in de Tussenmaat’. Met steun van het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie zijn nieuwe kansen voor wonen en zorg onderzocht.

Door de vergrijzing groeit de groep ouderen, en daarmee op korte of langere termijn ook de zorgbehoefte. Tegelijkertijd verandert de financiering van de zorgvoorzieningen. Daardoor zijn er meer kansen voor eigen keuzes en specifieke oplossingen. Het onderzoek was gericht op oplossingen tussen de compleet zelforganiserende particulier en de grote zorginstelling. Deze ’tussenmaat’ biedt kansen voor innovatieve vormen van opdrachtgeverschap, collectieve kwaliteiten en nieuwe sociale netwerken. ‘Grijstinten in de tussenmaat’ is een verdere stap naar het ontwikkelen van nieuwe kleinschalige woonzorgmodellen. Lees hier het onderzoek ‘Grijstinten in de tussenmaat’.

In vervolg op dit onderzoek is ook een aantal bestaande vergrijzende wijken onderzocht. Deze resultaten zijn gebundeld in ‘Grijstinten in de wijk’.

Op een aantal locaties, waaronder de Waterwijk in Almere, Heusdenhout in Breda en Paddepoel in Groningen zijn nieuwe woonvormen met en voor ouderen onderzocht.

Bekijk ook de volgende presentaties:

Presentatie onderzoeksresultaten ‘Grijstinten in de tussenmaat’ tijdens de conferentie ‘Building the future of health’.

Presentatie ‘Ouderenhuisvesting zonder eenzaamheid’.

NDSM-terrein

De uitwerking van deze studie in 2002 is gebaseerd op de karakteristieken van het NDSM-terrein als open vlakte met solitaire objecten, waarin een steeds wisselend perspectief op het IJ ontstaat. De bebouwing bestaat uit een basisstructuur van lage objecten (6 lagen) en een structuur van hoge objecten verspreid over het gebied. De lage objecten hebben via de vlakte contact met het IJ, de hoge objecten hebben allen een vrij zicht op de omgeving.

’t Zouteland

In opdracht van woningstichting Woontij realiseerde ANA twaalf ‘nulenergiewoningen’ in Den Hoorn op Texel. De huurders van deze twaalf sociale huurwoningen waren al vroeg bij het proces betrokken. Ze hadden invloed op de samenstelling van woningtypes en de indeling van de woning. Het project bestaat uit drie series van vier woningen die zich naar de straat als een groot huis manifesteren en reageren zo op de karakteristieke opbouw van het lintdorp. Het zijn zes starterswoningen en zes seniorenwoningen.

De starterswoningen zijn zo ontworpen dat ze in de toekomst eenvoudig kunnen worden omgebouwd naar een nultredewoning. De woningen voorzien bovendien volledig in hun eigen energiebehoefte. De kopwoning is hoger en gaat een relatie aan met de aan de overkant van de straat gelegen vrije kavels. De tussenwoningen zijn breed en ondiep om te garanderen dat ook bij een toekomstige uitbreiding de woonkamer voldoende licht krijgt. De eindwoning is lager en sluit daarmee aan op de bungalows die ten noorden van de locatie liggen. De helft van de woningen had bij aanvang al een slaapkamer op de begane grond.

Energievoorziening en -besparing

De woningen zijn volledig zelfvoorzienend op het gebied van energie. Warmteverlies wordt gereduceerd door een extreem goede isolatie. De buitenschil (dak, vloer en gevels) kent een isolatiewaarde van Rc=10 m2K/W. Ook gevelopeningen hebben een hoge isolatiegraad door de toepassing van triple glas. Warmteverlies wordt gereduceerd door de toepassing van gebalanceerde ventilatie met WTW. Voor warmteopwekking wordt uitgegaan van de toepassing van een collectieve warmtepomp, gekoppeld aan vloerverwarming. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid ’s zomers (beperkt) te koelen, wat oververhitting door zoninstraling voorkomt. Een zonneboiler levert warmte voor warm water. Andere energiebesparende maatregelen zijn het gebruik van hotfill-apparatuur, WTW op douchewater en stand-by-killers. De totale vraag aan elektriciteit voor huishoudelijk gebruik en de aandrijving van de warmtepomp wordt geleverd door PV-cellen. De daken aan de zuidwest zijde zijn volledig bedekt met photovoltaics (PV’s).

Dromen over wonen

’t Zouteland was te bezoeken tijdens het International Social Housing Festival 2017 in de tentoonstelling ‘Dromen over Wonen’. De expositie toonde 10 toonaangevende projecten uit het verleden (o.a. het Agnetapark, de Bijlmer, De Kashba, Emmerhout, De Peperklip en meer recent ’t Zouteland), ontstaan uit een visie die nieuw en baanbrekend was en vertelde het verhaal van de bewoners van vandaag door de ogen van fotograaf David Zijlstra.

Masira

In de Noordstrook van de Delflandpleinbuurt in stadsdeel Slotervaart staat Masira, een blok met 106 koopwoningen. Het stedenbouwkundig plan dat als raamwerk diende voor de opgave, voorzag in het vervangen van stempels door bouwblokken, het formaliseren van openbare ruimte en het definiëren van architectonische eenheden.

Hoe kan het oorspronkelijk tuinstedelijk karakter van de buurt worden verstedelijkt? Het project is daarmee, zowel een reactie, als een commentaar op de transformatie van de stedenbouwkundige context. De thematiek van in-side-out is afleesbaar in de samensmelting van stedenbouwkundige en architectonische eigenschappen die terugvoeren op zowel de stempelstad, als het gesloten bouwblok.

Het project is een hybride. Het presenteert zich als gesloten bouwblok, waarbij de oriëntatie van de woningen voortkomt uit de strokenbouw, die de Tuinsteden kenmerkt. Ook in het binnenhof is afgeweken van de vraagstelling om deze te privatiseren. De hoftuin is opgevat als een mix van particuliere, collectieve en publieke ruimte, die toegankelijk is via grote poorten aan beide lange zijden van het gebouw. Het gebouw kan daarom niet ontleed worden in een formele zijde aan de straatkant en informele zijde in het binnenhof.

In tegenstelling tot de klassieke voorbeelden van stempels en gesloten blokken, biedt het project bovendien onderdak aan een groot aantal uiteenlopende woningtypen. De volledige bandbreedte tussen de vraag naar huisvesting voor eenpersoonshuishoudens en grote gezinnen wordt gedekt. De diversiteit aan woningen wordt onder meer gerealiseerd door zowel ontsluitingstypologieën, als buitenruimtetypen en gebruiksoppervlakten te variëren. Binnen een generiek gevelconcept, waarin formeel en informeel, voorkant en achterkant versmelten, zijn zowel de clusters van typen, als de afzonderlijke woningen afleesbaar gebleven.

Door de formele, maar flinterdunne huid, die bestaat uit het semi-transparante 3D glas, is het informele interieur van het gebouw zichtbaar. De conceptie van de gevel bemiddelt daardoor eveneens tussen de gesloten wanden met openingen van het formele bouwblok en gevelstructuur met vullingen, die de gebouwen in de stempels van de tuinsteden kenmerkt.

Masira

In de noordstrook van de Delflandpleinbuurt in stadsdeel Slotervaart ligt Masira, een blok voor 106 koopwoningen. Het stedenbouwkundig plan, dat als raamwerk diende voor de opgave, voorzag in het vervangen van stempels door bouwblokken, het formaliseren van openbare ruimte en het definiëren van architectonische eenheden. Hoe kan het oorspronkelijk tuinstedelijk karakter van de buurt worden verstedelijkt? Het project is daarmee, zowel een reactie, als een commentaar op de transformatie van de stedenbouwkundige context.

De thematiek van inside-out is afleesbaar in de samensmelting van stedenbouwkundige en architectonische eigenschappen die terugvoeren op zowel de stempelstad, als het gesloten bouwblok. Het project is hybride. Het presenteert zich als gesloten bouwblok, waarbij de oriëntatie van de woningen voortkomt uit de strokenbouw, die de Tuinsteden kenmerkt.

Ook in het binnenhof is afgeweken van de vraagstelling om deze te privatiseren. De hoftuin is opgevat als een mix van particuliere, collectieve en publieke ruimte, die toegankelijk is via grote poorten aan beide lange zijden van het gebouw. Het gebouw kan daarom niet ontleed worden in een formele zijde aan de straatkant en informele zijde in het binnenhof.

In tegenstelling tot de klassieke voorbeelden van stempels en gesloten blokken, biedt het project bovendien onderdak aan een groot aantal uiteenlopende woningtypen. De volledige bandbreedte tussen de vraag naar huisvesting voor eenpersoonshuishoudens en grote gezinnen, wordt gedekt. De diversiteit aan woningen wordt onder meer gerealiseerd door zowel ontsluitingstypologieën, als buitenruimtetypen en gebruiksoppervlakten te variëren.

Binnen een generiek gevelconcept, waarin formeel en informeel, voorkant en achterkant versmelten, zijn zowel de clusters van typen als de afzonderlijke woningen afleesbaar gebleven. Door de formele, maar flinterdunne huid die bestaat uit het semi-transparante 3D-glas, is het informele interieur van het gebouw zichtbaar. De conceptie van de gevel bemiddelt daardoor eveneens tussen de gesloten wanden met openingen van het formele bouwblok en gevelstructuur met vullingen, die de gebouwen in de stempels van de tuinsteden kenmerkt.

De Zevenster

In de Lootsbuurt in Amsterdam Oud-West hebben 14 aaneengesloten 19e-eeuwse panden plaatsgemaakt voor een project van 34 woningen en een parkeergarage. In de straatgevel verwijzen het ritme van de dakopbouwen, het dansende raampatroon en de met de hand gemaakte hekwerken (door kunstenaar Andy Scott) naar de architectuur van de 19e eeuw.

Aan de straatzijde voegt het woonblok zich netjes in de bestaande rooilijnen. Aan de hofzijde wordt de grillige lijn van de oorspronkelijke bebouwing gevolgd. Het blok is opgebouwd uit verschillende beukmaten die met de grillige achterrooilijn de condities scheppen voor verschillende woningtypes, qua grootte, ontsluiting en type buitenruimte.

De Zevenster is in 2010 genomineerd voor de AM NAi Prijs. ‘Als ontwerp voor sociale woningbouw is het van een rijkdom die je in Nederland niet veel meer ziet. Woningbouw in de binnenstad is een steeds meer voorkomende opgave, deze jonge architecten lijken beter in staat deze opgave te vervullen dan menig gearriveerd bureau. Dit is wat architectuur te allen tijde zou moeten nastreven, je vak simpelweg heel goed uitvoeren.’

Gezin in de stad

Gezinnen kiezen er tegenwoordig steeds vaker voor in de stad te blijven wonen. De druk op de stad vraagt om slimme en hoogwaardige oplossingen voor gestapeld wonen. Welke eisen stellen gezinnen aan hun stadsappartement en aan hun woonomgeving? Deze vragen zijn onderzocht in het BNA-onderzoek ‘Het alledaagse gezin in de stad’.

Om grip te krijgen op de wensen en eisen zijn interviews afgenomen met gezinnen die in het wooncomplex Masira in Slotervaart (Amsterdam) wonen. Wat waarderen ze in hun woning en woonomgeving? Wat missen ze? De geïnterviewde bewoners zijn enthousiast over de voor- en achterdeur en over de vele veilige speelplekken in de directe woonomgeving. In de woning zelf waarderen ze de ligging van de woonkeuken direct aan de straat en de grote berging bij de achterdeur. Deze (en andere) bevindingen zijn meegenomen in een ontwerpstudie van ANA voor Kanaleneiland in Utrecht. Op verschillende schaalniveaus zijn voorstellen gedaan die inspelen op de doelgroep gezinnen.

Op het schaalniveau van de woonomgeving zijn voorstellen gedaan voor het maken van veilige speel- en ontmoetingsplekken in de binnentuin, op de brede stoep en om restruimtes te benutten voor spelende kinderen. Op het schaalniveau van de ontsluiting gaan de voorstellen over het zorgen voor een dubbele ontsluiting: een voor- en achterdeur.

Op het schaalniveau van de woning is de flexibele-hal-woning voorgesteld. De flexibele hal kan door gezinnen in verschillende levensfases op verschillende manieren worden gebruikt: als speel- of huiswerkplek, als extra bergruimte of als privacy-buffer.

Vollenhove Zeist

De L-flat aan de Laan van Vollenhove in Zeist was bij oplevering in 1968 het grootste appartementengebouw van West-Europa. Het gebouw is niet alleen gigantisch groot, het gevelbeeld was buitengewoon anoniem. Het complex was toe aan een lichte renovatie, gericht op een levensduurverlenging van circa 10 jaar. Dit bracht een beperkt budget met zich mee om alleen datgene te vervangen dat vanuit de technische staat noodzakelijk was.

Uiteindelijk is besloten om alleen de borstweringen van de balkons en galerijen te vervangen, de entrees te verbeteren en onderhoudsmatig schilderwerk uit te voeren. In het ontwerp is geprobeerd om met dit minimale budget het anonieme beeld van het gebouw aan te pakken. De gevel is opgevat als een groot schilderij dat zich nestelt in de landschappelijke context. Dit beeld strekt zich uit over de gehele lengte van het gebouw, waardoor de grote schaal van het gebouw wordt benadrukt en tastbaar gemaakt. Voor de te vervangen borstweringen is gekozen voor gekleurde glasplaten ingekaderd in een strakke witte boven- en orderregel. Het palet van kleuren is gebaseerd op de natuurlijke omgeving van het gebouw. Het willekeurige patroon van groene, gele, witte en enkele blauwe, lila en oranje platen is op elke plek van het gebouw uniek en kent geen repetitie. De gedifferentieerde sfeer van de omgeving wordt in het verloop van de hoogte van het gebouw versterkt door het patroon van kleuren naar boven toe lichter en naar beneden donkerder te maken.

In de entreehallen is een aantal ingrepen gepleegd. Om de entrees minder somber te maken zijn twee daklichten geplaatst, de kleuren aangepast en wandvullende decoratieve tegeltableaus gemaakt. De tegeltableaus refereren in kleur en compositie aan het patroon van de gekleurde glazen borstweringen aan de buitenkant van het gebouw. Om de herkenbaarheid van de verschillende entrees te versterken zijn de patronen in alle acht portieken subtiel anders, en zijn er geabstraheerde portretten van bewoners en hun huisdieren in de tableaus verwerkt.

’t Plateel

Het Wagenweggebied in Purmerend is een industriegebied dat de gemeente wil transformeren tot woongebied. In het stedenbouwkundig plan is als referentie de 19e eeuwse architectuur en stedenbouw meegeven. In het ontwerp komen verschillende verwijzingen naar deze 19e eeuw terug. Erkers, entrees, balkons en verticale zonering in de gevel zijn elementen uit deze 19e eeuw die in het ontwerp een 21e-eeuwse vertaling krijgen.

Door verschillende combinaties te maken met vijf basisingrediënten zijn alle zeventig woningen uniek en wordt tevens uitdrukking gegeven aan de projectmatige ontwikkeling. De veranderende collectieve ruimte in een eengezinswoning komt tot uitdrukking in de plattegrond waar op verschillende niveaus flexibele ruimtes zijn opgenomen die het wonen over meerdere verdiepingen mogelijk maken.

Bekkerslocatie

Het plangebied Bekkerslocatie is gelegen in de herstructureringslocatie Nieuwendam-Noord en maakt deel uit van de Waterlandscheg. Deze scheg is in het plan van aanpak gedefinieerd als de verbinding van Nieuwendam Noord met het Waterland buiten de Ring A10.

Microwoonmilieu

In het plan staat de vraag naar de betekenis van en de relatie tussen de openbare, collectieve en private buitenruimte centraal. In het ontwerp is enerzijds aansluiting gezocht bij de morfologische kenmerken van de naoorlogse tuinstad. Anderzijds is door een schaalverkleining van de bebouwing ingezet op het realiseren van een microwoonmilieu dat als zelfstandige eenheid voldoende maat heeft om een nieuwe woonidentiteit te genereren.

De transparantie en openheid van de tuinstad is vertaald naar een concept waarin collectieve, met hagen afgeschermde tuinen, een buffer vormen tussen privé en openbaar gebied. De ruimte vloeit in een relatief ontspannen verkaveling in een autovrij park van collectieve tuinen. Daarmee is een sterke verbinding met het omliggende landschap gerealiseerd. De ingreep bemiddelt moeiteloos tussen de uiteenlopende schaalniveaus van gebouwen en buitenruimten.

Laanvilla’s Noordwijkerduin

Het woonpark Noordwijkerduin is gebaseerd op het idee van omgekeerde integratie en biedt ruimte aan verschillende type bewoners. Interactie tussen hulpbehoevenden en niet- hulpbehoevenden is het uitgangspunt van het planconcept. De locatie van de Laanvilla’s, aan de rand van het gebied, wordt aangepakt om een open relatie tussen het park en de omgeving te versterken en daarmee de grens tussen de woongemeenschap van gehandicapten en de maatschappij aan de orde te stellen.

De Laanvilla’s hebben een autonome vorm. Deze vorm versterkt de open relatie tussen gebouwen en het park en maakt optimaal gebruik van de verschillende oriëntaties van de gebouwen. De vorm, een afgerond vierkant, definieert geen plekken, maar maakt dat de gebouwen het park als eenheid respecteren. De woningen zijn georganiseerd rondom een centraal trappenhuis met een lift.

Janninkkwartier

Voor de ontwikkeling van het Janninkkwartier in Enschede streeft de GEM Zuiderval (Gemeente Enschede en AM) naar een dynamische, gemengde en stedelijke identiteit. Er wordt gemikt op een zeer gemengde jonge doelgroep van studenten, starters en gezinnen. Met een woonprogramma en werkfuncties. In de uitwerking van de eerste twee blokken zullen verschillende vormen van flexibiliteit en combinaties van wonen en werken worden gerealiseerd.

Blok 1 betreft een programma van grondgebonden woningen. De indeling van de woningen is zodanig dat op de begane grond ook een werkruimte kan worden gemaakt en dat de woningen naar boven toe kunnen worden uitgebreid. Blok2 heeft een programma van appartementen, werkruimtes en voorzieningen. Hier kan door de inzet van flexibele cacso’s worden ingespeeld op de wensen van verschillende doelgroepen. De architectuur refereert aan het Janninkgebouw, een voormalige textielfabriek die op de locatie aanwezig is. Om een aansluiting te maken op het Janninkgebouw wordt voorgesteld om het raamwerk (metselwerk en/of beton) als drager te gebruiker. Door transformatie van het raamwerk kan worden ingespeeld op de specifieke typologie van het blok.

Complex 8

Complex 8 heeft betrekking op een flat uit 1963 in de Prinsenhof in Leidschendam. In het ontwerp wordt de voornamelijk esthetische transformatie die onvermijdelijk uit de randvoorwaarden voortkomt niet ontkend, maar beetgepakt om een statement te maken over identiteit en veiligheid; veel genoemde thema’s van de herstructurering. Complex 8 gaat over het hek als uiting van identiteit, als afbakening van een grens, als waarborg voor veiligheid en zekerheid en als definiëring van een domein. Complex 8 gaat over schaal, anonimiteit en identificatie.

De transformatie speelt zich af op een aantal niveaus. Programmatische wijzigingen van de woningen vinden plaats bij mutatie of op verzoek van de zittende bewoner. Om de uitstraling van de plint te verbeteren worden de entrees vergroot, verhoogd en verplaatst, waardoor een doorsteek naar de tuin mogelijk wordt. Daarnaast worden in de plint vier bedrijfsruimtes toegevoegd op de plaats van de bestaande entrees en vijf appartementen op de eerste verdieping uitgebreid tot grondontsloten woonwerkwoningen.

Het gevelbeeld aan de tuinzijde wordt getransformeerd door de plaatsing van nieuwe grotere balkons. Door ophoging van de galerijvloer en plaatsing van nieuwe borstweringen wordt het gevelbeeld aan de straatzijde getransformeerd. Het hekwerk dat aan de galerij- en balkonzijde is toegepast is een serieproduct én ornament tegelijk, het linkt nostalgie aan modernisme. De straatgevel handelt ook over het thema schaal. De monotonie en repetitie die het gebouw kenmerkt wordt aan de orde gesteld door zowel de schaal van het gebouw als geheel als de schaal van het individu te benadrukken. De borstweringen aan de straatgevel zijn samengesteld uit elementen van aluminium en glas. In de aluminium platen is de boom van Pythagoras gelaserd, dit patroon komt terug als zeefdruk op de glazen hekken. De glazen en aluminium hekken vormen samen een patroon dat de grote schaal benadrukt.

Complex 20

ANA architecten is door HaagWonen gevraagd om negen stadsvernieuwingscomplexen uit de jaren tachtig in de Zeeheldenbuurt in Den Haag te vernieuwen. Als pilot is in 2009 met de uitvoering van één van deze complexen gestart. Naast een opwaardering van de entreehal is de gevel verbeterd. In aanpassingen is aansluiting gezocht bij zowel de kenmerkende architectuur van de 19e-eeuwse oorspronkelijke bebouwing van de Zeeheldenbuurt als bij de stadsvernieuwingsarchitectuur uit de 20e eeuw. De trespabeplating is vervangen door wit stucwerk, waarin ornamentiek is aangebracht die verwijst naar raamdetails van de 19e-eeuwse bebouwing van de Zeeheldenbuurt.

Multifunk®

De contrasten van het Steigereiland en haar strategische ligging maakt het Multifunk® complex aan de Steigerdam op IJburg een cruciale schakel op het Steigereiland. In het spanningsveld van grote en kleine schaalelementen opereert het Multifunk® complex als onderhandelaar tussen uitersten. Met het project wordt ingespeeld op alle mogelijke ontwikkelingen in de woning- en kantorenmarkt door een veranderbaar woon-werkgebouw te maken. Een gebouw dat flexibel is op woningniveau, maar ook geschikt is om in de toekomst van functie te veranderen.

Dit uitgangspunt heeft vergaande consequenties voor de draagstructuur, de ontsluitingen, de installatietechniek, de verdiepingshoogtes en de gevels. De woningen en bedrijfsunits zijn allemaal af te stemmen op persoonlijke woon- en werkwensen. Dit kan in de eerste plaats omdat de woningen en bedrijfsunits op diverse manieren zijn in te delen. Daarnaast kunnen met een kleine verbouwing (zelf uit te voeren) binnenwanden worden verplaatst en ruimtes groter of kleiner gemaakt worden. Tenslotte kan op een eenvoudige manier met een grotere ingreep de volledige plattegrond van het gebouw ingrijpend veranderd worden.

De gevel van het gebouw is de interface van Multifunk®. De gevel-elementen van gerecycled kunststof geven uitdrukking aan het ’tweede leven’ dat het gebouw bij voorbaat heeft, en tevens wordt de paradox van het chique kantoorgebouw en informele werkloods bij uitstek door deze toepassing in één materiaal verwoord.

Havenkwartier Lelystad

Dit plan voor het Havenkwartier combineert de kwaliteiten van het weidse landschap van de Flevopolder met een eigentijds en zeer flexibel gebouwconcept. De grootschalige blokken vormen een nieuwe, meer stedelijke typologie die goed past bij de schaal van de locatie. De besloten binnenhoven bieden een luw en beschut woonklimaat dat het wonen in een sterk openbare omgeving aangenaam maakt. Op een doorgaande plint van grondgebonden casco’s zijn verspreid liggende torens gepositioneerd. Deze plint definieert een heldere opbouw van openbare en private ruimte. De door het gebied verspreid staande torens leggen op een hoger schaalniveau relaties met de omgeving en benutten ten volle de aanwezige uitzichtkwaliteit. Een zeer flexibele gebouwstructuur, zowel in de torens als in de laagbouw, maakt de extreme mix aan woninggroottes, woningtypes en functies mogelijk.

Langer thuis in Heusdenhout

De wijk Heusdenhout in Breda werd in de jaren ’70 gebouwd en heeft een sterk vergrijzende bewonersgroep. Er zijn zowel hoogbouw- als laagbouwwoningen. In de BNA-studie ‘Langer thuis in eigen huis’ heeft ANA architecten i.s.m. Green&So en Vilans een strategie ontwikkeld voor het ‘Langer thuis wonen’ in een galerijflat.

Omdat woningen in een galerijflat gelijkvloers zijn en met een lift bereikbaar leent dit woningtype zich relatief goed voor ouderen. Uit interviews met bewoners is gebleken dat ze met name behoefte hebben aan ontmoeting. Om in te spelen op een afnemende mobiliteit bij ouderen en om vereenzaming te voorkomen vindt men het heel prettig om mensen in de directe omgeving te kunnen ontmoeten.

Bij afnemende mobiliteit komen de meeste bewoners maar weinig buiten. De directe omgeving van de galerijflats is heel onaantrekkelijk en de voorzieningen zijn vaak best ver weg. De galerijflat is bovendien een relatief anonieme woonvorm; contact met buren is geen vanzelfsprekendheid. Ook is er in de flats geen ruimte gecreëerd voor ontmoeting.

In de door ANA ontwikkelde strategie wordt ingezet op het realiseren van een ontmoetingsruimte en een ontmoetingstuin. De ontmoetingsruimte grenst direct aan de entree, waardoor hij voor alle bewoners goed te bereiken is. Ook grenst hij direct aan de ontmoetingstuin, zodat de stap naar buiten laagdrempelig is. Er zijn twee vormen onderscheiden. Op meer centrale plekken in de buurt ligt de eenvoudige vorm voor de hand,- deze is alleen gericht op ontmoeting. Op meer perifere locaties in de buurt kan ingezet worden op de uitgebreide vorm waarin ook beperkte ruimte is voor voorzieningen als een flexruimte voor een diëtist(e), fysiotherapeut of kapper, een therapeutisch zwembad dat door bewoners en door ouderen en gehandicapten uit de naastgelegen gebouwen kan worden gebruikt. Vanzelfsprekend veronderstelt deze laatste vorm ook een uitgebreider netwerk van aandeelhouders.

Huis BS

Op het Zeeburgereiland bouwde ANA architecten een contrastrijk huis voor een fijnmechanicus en een edelsmit. Het huis maakt optimaal gebruik van de bijzondere kwaliteiten van deze locatie op IJburg.

Na een spannende route door het besloten en intieme gedeelte van het huis ontvouwt zich boven het weidse uitzicht in de ruimtelijke woonlagen van het huis. De enorme pui over de volle breedte en hoogte van de woonkamer biedt aan de noordzijde een fantastisch uitzicht over Waterland en het Buiten-IJ.

Aan de zuidzijde heeft de woning een dakterras op de bovenste verdieping dat in directe verbinding staat met de woonkamer en via een vide ook met de keuken op de derde verdieping. Het huis is zeer energiezuinig. Het heeft in de uitgangsituatie een EPC van 0,6 en is voorbereid op de plaatsing van zonnepanelen. De woningscheidende wanden zijn uitgevoerd in goed isolerende porotherm blokken, waardoor ook het energieverlies via de spouw beperkt wordt. Het huis is in een bouwteam ontwikkeld en heeft daardoor een extreem goede prijskwaliteit verhouding.

Parktoren Noordwijkerduin

Het woonpark Noordwijkerduin is gebaseerd op het idee van omgekeerde integratie en biedt ruimte aan verschillende typen bewoners. Maar tien procent van het landgoed van 54 hectare groot zal worden bebouwd. Verspreid door het gebied wordt een aantal nieuwbouwclusters gebouwd.

De Parktoren staat op een glooiing waardoor het gebouw als een herkenbaar oriëntatiepunt binnen het park vanuit verschillende hoeken steeds zichtbaar zal zijn. De toren is rank vanuit het park, zodat doorzichten langs de toren intact blijven en toont zich als een trots landmark vanuit de entree van het woongebied.

De Parktoren maakt onderdeel uit van een ensemble van nieuwe woongebouwen op het Willem van den Berghterrein. Het gebouw oogt van een afstand als een monolithisch object, bij nadere beschouwing hecht het aan zijn omgeving, zijn gebruikers en zijn bezoekers. Een ander belangrijk uitgangspunt is de bijzondere ruimtelijke kwaliteit van de woningen. Een aantal appartementen heeft een vide. Alle woonkamers hebben een panoramisch uitzicht door de ligging op de hoeken van het gebouw. De balkons van de woningen bevinden zich binnen het volume van de toren. Zo wordt de buitenruimte een wezenlijk onderdeel van de woning (een zgn. ‘buitenkamer’) en blijft het landschap rondom de toren in tact.

De huid van het gebouw speelt in op de context. De nabijheid van de zee, de wind, de drijvende wolkenvelden, het zilte licht; al deze aspecten krijgen een vertaling in de gevel waarop deze elementen grip lijken te krijgen. Door de gevelelementen te behandelen met een glazuur die per element anders is, wordt een bepaalde mate van ‘onvoorspelbaarheid’ bereikt. Dit glazuur zorgt ervoor dat het licht per paneel net anders op de gevel reflecteert. Dit genereert een levendig en onvoorspelbaar beeld.

Intense laagbouw in Groningen

In het kader van de manifestatie Intense Laagbouw, een initiatief van de gemeente Groningen, heeft ANA architecten in opdracht van Nijestee vastgoedontwikkeling een ontwerpstudie gemaakt voor een locatie aan het Oosterhamrikkanaal.

De Oosterhamrikzone is één van de belangrijkste woningbouwgebieden in Groningen. Het ontwerpconcept benadrukt het contrast tussen intimiteit van de intense laagbouw en de weidsheid van het aangrenzende gebied. De verkaveling is opgebouwd uit noord-zuid gerichte stroken die worden doorsneden door smalle autovrije straten. De HOV-lijn die aan de oostzijde het gebied begrenst, is hierin geïntegreerd.

Om de woningen te garanderen van uitzicht over het omliggende gebied, zijn zij gepositioneerd op een kunstmatige heuvelrug. Deze organisatie verlevendigt het beeld en zorgt dat de bouwhoogte in het gebied varieert. Binnen de opzet zijn drie grotere ruimtes uitgespaard die zorgen voor lucht en licht en kunnen worden ingezet als ontmoetingsplek en speelruimte voor kinderen.

Hofleven

Open oproep 1102 betrof het ontwerp van circa 34 woningen voor ouderen en starters in het hart van het dorp Zandvoorde in België. In het ontwerp wordt de kwaliteit van de informele en verborgen wereld van het bestaande tuinengebied behouden en tevens versterkt door het gebied op te vatten als collectieve ruimte waarin de woningen met hun private buitenruimtes tussen lange doorgaande tuinmuren zijn gedacht. Zo behoud het gebied een open en groene karakter.

Auto´s en ander verkeer worden zoveel mogelijk uit het gebied geweerd en worden geconcentreerd langs één ontsluitingsas aan de noordzijde van de locatie. De woningtypes zijn universeel en flexibel en maken geen onderscheid tussen ouderen of starters. Het modulaire systeem maakt verschillende woninggroottes mogelijk en is (deels) uitbreidbaar in de toekomst.