Licht en lucht in het ruim van een woonschip

Aan de noordoostelijke oever van het Haveneiland op IJburg ligt vrachtschip De Johanna. Deze Kempenaar uit 1957 is door ANA architecten omgebouwd tot een (varend) woonschip.

De locatie is uniek. De waterkavels aan de Cas Oorthuyskade zijn, anders dan de ligplaatsen voor woonboten in de Amsterdamse grachten, alleen bestemd voor varende schepen met de een maximale breedte van 6,60 meter, een lengte van 40 meter en een diepgang van 1,5 meter. Deze afmetingen waren zeer bepalend voor het type schip dat de opdrachtgever heeft gekozen. Na een lange zoektocht kocht hij een Belgische Kempenaar.

Voldoende holte

Vrachtschip De Johanna kon, na inkorten, voldeed aan de afmetingen en had voldoende ‘holte’ om het gewenste woonprogramma voor de opdrachtgever te realiseren. Ook was het mogelijk om een verbinding te maken tussen de roef (de stuur- en woonhut) en het ruim. Het bood vrijheid voor een goede ontsluiting van de ruimtes. Een ander belangrijke factor voor de aankoop van De Johanna was de mogelijkheid om de duurzaamheidambities van de opdrachtgever realiseren.

Twee werelden komen bij elkaar

Het proces had een geïntegreerd verloop, er bestond geen duidelijk onderscheid tussen de onderzoek,- ontwerp- en realisatiefase. Het schip is met de hand gebouwd en liet zich moeilijk tekenen. Het was lastig te voorspellen wat je in de loop van het proces tegen zou komen, zodat opdrachtgever, architect en jachtbouwer gedurende het hele proces samen hebben bijgestuurd. Zelfs tijdens het bouwen werd nog ontworpen. Het was een uitdaging om hiervoor een geschikt bouwteam te vinden. Jachtbouw en woningbouw, twee verschillende werelden, moesten samen komen.

Een huis in een schip
Ruimtelijkheid, hoge woonkwaliteit en duurzaamheid waren de belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp. De opdrachtgever wilde een schip dat een huis zou herbergen, ruimtelijk en comfortabel. In antwoord hierop is het lineair systeem van geschakelde ruimtes dat veel woonschepen kenmerkt, doorbroken. Zichtlijnen lopen over de gehele lengte van het schip, er zijn doorzichten over alle verdiepingen. Deze zichtlijnen zijn ontstaan door een terras dat in het midden van het 4,5 meter hoge ruim is gehangen, en door de den (de opbouw van het schip) te vullen met glas. Ook toevoeging van ramen in de stuurhut, patrijspoorten en een patio in het ruim (toegang naar het terras) zorgen voor licht en doorzichten.

Het materiaalgebruik is terughoudend. Het ontwerp wil zich niet opdringen, het vormt een achtergrond waartegen het wonen kan plaatsvinden. Een betonnen vloer, witte wanden faciliteren deze eenvoud. Tegelijkertijd trekt een eikenhouten multifunctioneel meubel de aandacht en verbindt de verschillende ruimtes met elkaar.

In het ontwerp zijn duidelijke keuzes gemaakt voor het gebruik en indeling van de verschillende ruimtes. De ouderslaapkamer is ontworpen als zelfstandige woonruimte. Het heeft een pantry, badkamer, toilet en zitruimte. De keuken is de centrale plaats in het schip en fungeert als woonkeuken. Er is daardoor geen echte woonkamer. Wel zijn er meerdere plekken waar je je kunt terugtrekken of kunt samenzijn. De stuurhut is een alternatieve woonkamer, ook de hal is een plekje waar je kunt zitten. De slaapkamers van de kinderen zijn ontworpen als passagiershutten. Klein en functioneel. Ze staan met een grote schuifdeur in open verbinding met de multifunctionele hal.

Duurzaamheid
Met deze verbouwing heeft het schip een tweede leven gekregen. Om het schip bewoonbaar te maken is het helemaal geïsoleerd (volgeschuimd). De bestaande ramen van aluminium en enkel glas zijn vervangen door handgemaakte mahonie kozijnen en dubbelglas. Er is geen gas aan boord. Een lucht-waterwarmtepomp haalt warmte uit de lucht en verwarmt het schip via lage temperatuur vloerverwarming. In de toekomst zal de warmtepomp worden aangesloten op thermische panelen. Ook komen er PV-panelen die de elektriciteit voor het schip moeten opwekken.